بررسی چارچوب قانون ملی مدیریت پسماندهای پلاستیکی نشان می دهد که چند شکاف عمده در اجزای مختلف این سیستم وجود دارد. این شکافها در حوزههایی مانند شاخصهای اندازهگیری پیشرفت، شناسایی ذینفعان کلیدی، مقررات، تجهیزات مدیریتی، اجرای استانداردهای ایمنی کار، و مقررات بازرسی از تأسیسات مدیریت پسماند مشاهده شدهاند. از جمله این شکافها میتوان به نبود چکلیست بازرسی برای پسماندها، عدم همکاری با گروههای مشاوره فنی، نبود کانالهای ارتباطی با بخش غیررسمی، و عدم توجه به طراحی محصولات برای بازیافت اشاره کرد.
علل ریشهای ایجاد شکافها
استفاده از نمودار ایشی کاوا نشان داد که اصلیترین دلایل ایجاد این شکافها عبارتند از:
– سیاستگذاری ناکارآمد: عدم توجه به معیارهای زیستمحیطی در سیاستگذاریها، جامع نبودن سیاستها، و فقدان قوانین شفاف.
– فقدان مدیریت و نظارت: بیتوجهی به الزامات سیستم مدیریتی و عدم نظارت بر مسائل مالی و اجرایی.
– مسائل مالی: عدم تخصیص بودجه کافی، نبود شفافیت در درآمدها، و موانع نظام بانکی.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود سیستم مدیریت پسماندهای پلاستیکی
– توجه به ملاحظات زیستمحیطی در سیاستگذاریها و اصلاح چارچوب قوانین موجود.
– تمرکز بر سلسله مراتب مدیریت پسماند با تأکید بر کاهش مصرف و بازیافت.
– گسترش نوآوریهای جهانی در مدیریت پسماندهای پلاستیکی و بومیسازی آنها.
– تدوین برنامههای آموزشی برای کارکنان دادگاههای زیستمحیطی و مقامات اجرایی.
– تشویق سرمایهگذاری در زیرساختهای مدیریت پسماند و تقویت بازار بازیافت.
– ادغام بخش غیررسمی در سیستم جمعآوری و مدیریت پسماند.
– تعیین صلاحیتهای شفاف برای نظارت، کنترل، و پیگرد قانونی متخلفان.
جمع بندی
– بهبود مدیریت پسماندهای پلاستیکی در ایران نیازمند اصلاحات ساختاری در سیاستگذاری، تقویت نظارت، و مشارکت ذینفعان است.
– توجه به اقتصاد چرخشی و کاهش تولید پسماند از طریق طراحی محصولات پایدار میتواند نقش کلیدی در کاهش آلودگی پلاستیکی ایفا کند.
مستخرج از رساله دکترا خانم خاطره فیض بخش واقف